Bij de beoordeling van de zeven genomineerde gebouwen, waarvan drie naar ontwerp van het Zaanse architectenduo Johan Krol en Steven Brunsmann, heeft de jury onder voorzitterschap van Liesbeth van der Pol zich laten leiden door vijf vragen. Welke betekenis heeft een gebouw? Maakt het een (stedenbouwkundige) plek? Spreekt het gebouw tot de verbeelding? Past het in de omgeving? En tot slot hebben de vijf juryleden stilgestaan bij de vraag of het gebouw zorgvuldig gedetailleerd en mooi gemaakt is.
Hoge kwaliteit
De Zaanse Rosmolenwijk is een buurt waar veel bewoners het vanuit economisch en sociaal perspectief niet makkelijk hebben. Het is volgens de jury daarom van wezenlijke betekenis dat juist in die buurt een school van hoge architectonische kwaliteit is gebouwd. “Herinneringen aan de tijd op de basisschool gaan een leven lang mee. Een mooie school geeft waardigheid aan de kinderen, de ouders en de rest van de buurt.”
Ook is er veel waardering voor het feit dat in het ontwerp van het Zaanse architectenbureau NUNC samen met Maarten Steunenberg van BALD geen sprake is van een gebouw dat refereert aan de traditionele Zaanse cultuuruitingen. Door een ander uitgangspunt te kiezen, wordt naar de mening van de jury een gevarieerde wijk met veel verschillende nationaliteiten serieus genomen. “De kinderen van IKC Roggeplein hebben een heel diverse achtergrond. Zij zijn geen onderdeel van die eeuwenoude typisch Zaanse verschijningsvormen. Voor hen maakt het dus uit dat hun school een ander karakter heeft.”
Openbare ruimte
Maakt het gebouw een stedenbouwkundige plek? De jury heeft daarover geen twijfel. De komst van de school geeft betekenis aan het Roggeplein. En het gebouw sluit mooi aan op de bestaande bebouwing. Ook valt de jury voor het aangename en intieme halfronde binnenplein als integraal onderdeel van het schoolgebouw. “Dat kleinood is niet zichtbaar vanaf de buitenkant, maar de kinderen tot en met groep drie vinden daar hun eigen veilige patio.” Vanaf groep vier maken de kinderen gebruik van het plein voor de school. Daar ligt volgens de jury nog een punt van zorg. De plannen voor de inrichting van het voorplein lijken fantasieloos. Daarmee wordt naar de mening van de juryleden onvoldoende recht gedaan aan de buurt en het mooie schoolgebouw in het bijzonder. “Het is belangrijk een ontwerp te kiezen dat zich meet met de kwaliteit van de school.” Zij doen daarom een beroep op de gemeente Zaanstad alsnog de verantwoordelijkheid te nemen voor een aantrekkelijke, hoogwaardige openbare ruimte.
Rustige gevel
Ontroert het gebouw? Er is waardig omgegaan met de verhoudingen tussen dicht en open. Het ritme in de gevel geeft rust, aldus één van de juryleden. “De ramen en het beleg daar omheen vormen ‘mooie open ogen’. Daarmee maken de architecten op een heel zorgvuldige en volwassen wijze een mooi gebaar naar de omgeving.”
Past het in de omgeving? De jury vindt het belangrijk dat het voorgebouw een speciale rol kan spelen in de buurt. De entreeruimte met de grote blauwe theatertrap kan worden afgezonderd van de rest van het schoolgebouw en is zo voor buurtactiviteiten beschikbaar.
‘Herinneringen aan de tijd op de basisschool gaan een leven lang mee.’
Zorgvuldige detaillering
Tot slot heeft de jury stilgestaan bij de ambachtelijkheid in het ontwerp van IKC Roggeplein. De architecten hebben volgens de jury op doordachte wijze gekozen voor eenvoudige oplossingen, maar wel met gebruik van aantrekkelijke materialen. Een azuurblauwe trap. Een steen in de juiste kleur. Fraai uitgevoerd metselwerk. En een slimme gebouwstructuur. Voor het dagelijks gebruik geldt dat de architecten door toepassing van schuifwanden een heel flexibel gebouw hebben gemaakt. Lokalen kunnen makkelijk worden samengevoegd, zodat ook grotere groepen een goede onderwijsomgeving vinden. “De zorgvuldigheid dringt door in tal van details. Daarin herkennen wij de kwaliteit van de architecten”, aldus de juryvoorzitter.
Twee basisscholen, RKBS Willibrord en CBS de Saenparel, delen samen een nieuw schoolgebouw aan het Lijns Tewisz Roggeplein in Zaandam. In het complex van ICBS Het Zaanplein is ook plaats voor kinderdagopvang de Tinteltuin. Het programma omvat een gebouw met 18 lokalen voor basisonderwijs, 2 lokalen voor kinderdagopvang en een ruimte voor bijeenkomsten. Opdrachtgever: Stichting Agora.
De ramen en het beleg daar omheen vormen ‘mooie open ogen’
De jury van de Babel Architectuurprijs 2020 telt vijf leden. Architect Liesbeth van der Pol (Dok Architecten; oud-Rijksbouwmeester) vervulde de rol van voorzitter. Overige juryleden: Wouter de Haas (architect-lab03), Jan Maas (landschapsarchitect-Boom Landscape), Ferdinand Vreugdenhil (stedenbouwkundige-bestuurder Zeestad) en Vibeke Gieskes (docent-publicist). Bert Pots, lid van de Babel Kerngroep, trad op als secretaris.