Belangrijke trendbreuk
In de samenwerkingsafspraken 2020-2023 hebben de gemeente, huurders en corporaties gezamenlijk de ambitie uitgesproken het aantal betaalbare corporatiewoningen in Amsterdam fors uit te breiden. Het streven is om in die periode per saldo 3.000 sociale huurwoningen en 1.100 middeldure huurwoningen aan de voorraad toe te voegen. Voor de beoogde groei van de sociale huurvoorraad gaan de afspraken uit van gemiddeld 2.500 opgeleverde nieuwbouwwoningen per jaar, veel meer dan in de voorgaande jaren.
In 2021 is het aantal sociale huurwoningen van corporaties in Amsterdam met 619 woningen toegenomen. Deze toename wordt bepaald door het saldo van nieuwbouw (1.930) minus verkoop (868), sloop (156) en liberalisatie (287).
Liberalisatie van sociale huurwoningen betekent dat de woning in de vrije sector wordt verhuurd, meestal als middeldure huurwoning. Mede daardoor is ook het aantal middeldure huurwoningen in 2021 met 680 woningen toegenomen.
Door een kleine daling in 2020 is voor de periode 2020-2021 sprake van een groei van de sociale voorraad van Amsterdamse corporaties met 609 woningen. Daarmee wordt het moeilijk om de beoogde groei van 3.000 sociale huurwoningen in de periode 2020-2023 te halen. Toch is sprake van een belangrijke trendbreuk. Voor het eerst in jaren is het aantal sociale huurwoningen van corporaties flink gegroeid. Deze trendbreuk was waarschijnlijk niet mogelijk geweest zonder de indertijd afgesproken hoge ambities.
Nieuwbouw per stadsdeel
In 2021 hebben de Amsterdamse corporaties in totaal 2.184 nieuwe woningen opgeleverd. Daarvan zijn 1.930 sociale huurwoningen en 70 middeldure huurwoningen. Het aantal nieuwe sociale huurwoningen is veel hoger dan in 2020. In dat jaar werden 1.372 sociale huurwoningen opgeleverd.
De meeste nieuwe woningen (bijna 800) staan in Noord. Zo heeft de Alliantie 108 sociale huurwoningen opgeleverd in het project Kop Grasweg. De woningen hebben twee of drie kamers en zijn gebouwd in kleine woontorens aan het water van het Tolhuiskanaal. Kop Grasweg is het tweede nieuwbouwproject van de Alliantie in de Buiksloterham, de eerste circulaire woonwijk van Amsterdam.
Eveneens in Noord bouwde Stadgenoot 196 sociale huurwoningen bij woonzorgcentrum Het Schouw, op de plek waar voorheen een verzorgingshuis stond. De woningen zijn verdeeld over drie bouwblokken met daartussen een openbaar binnenterrein. Er worden verschillende doelgroepen gehuisvest: senioren, jongeren, gezinnen en mindervaliden. Een aantal woningen is gereserveerd voor bijzondere doelgroepen, waaronder een Iraanse woongroep.
In 2021 zijn ruim 700 nieuwe woningen opgeleverd in stadsdeel Nieuw-West. Zo heeft Lieven de Key aan de Poeldijkstraat, naast winkelcentrum Delflandplein, 500 sociale huurwoningen opgeleverd. Deze woningen zijn bedoeld voor internationale studenten. In het nieuwe gebouw zijn speciaal voor deze doelgroep ook collectieve ruimten gecreëerd, zoals een studieruimte, woonkamer en een gezamenlijke keuken.
Eigen Haard heeft vlak naast station Amsterdam Sloterdijk 118 sociale huurwoningen opgeleverd. Woongebouw Lycka is ongeveer vijftig meter hoog en bestaat uit vijf op elkaar gestapelde blokken, met elk andere woningtypen: woningen met drie of vier kamers, studio’s en atelierwoningen. Op de begane grond is een broedplaats voor kunstenaars gevestigd. Lycka heeft een groene gevel en een blauwgroen dak.
In stadsdeel West hebben de corporaties 329 woningen opgeleverd, verspreid over diverse projecten. Een bijzonder project aldaar is Startblok Wormerveerstraat. Na Riekerhaven en Elzenhagen is dit het derde Startblok waar Nederlandse jongeren en statushouders samen wonen. In het gebouw heeft Lieven de Key 96 studio’s gecreëerd voor niet-studerende jongeren van 18 tot en met 27 jaar. Zij vormen samen een ‘community’. Bij de woningtoewijzing wordt niet alleen gekeken naar de inschrijftijd, maar ook naar de motivatie van de jongeren.
Startblok Wormerveerstraat voor jongeren en statushouders
In de Indische Buurt in Oost heeft Eigen Haard 122 woningen gebouwd. Het gaat om de laatste fase van de herontwikkeling van een woningcomplex aan de Sumatrastraat en het Sumatraplantsoen. De nieuwe woonblokken bevatten zowel sociale en middeldure huurwoningen, als koopwoningen. In het koopsegment hebben doorstromers die een huurwoning van Eigen Haard achterlaten voorrang gekregen. De gevels zijn uitgevoerd in een moderne variant van de Amsterdamse School.
In stadsdeel Oost heeft Ymere 181 sociale huurwoningen opgeleverd in project De Eenhoorn. Samen met de 149 woningen van vorig zijn er in totaal 330 sociale huurwoningen gebouwd. Het uitgangspunt was zoveel mogelijk mensen een thuis bieden. Daarom is gekozen voor compacte woningen met een aantal gedeelde voorzieningen (zie hoofdstuk 7 Wonen en zorg).
Ymere ontwikkelt de Eenhoorn
FIGUUR 2.1
Nieuwbouwopleveringen door woningcorporaties in 2021 | Bron: eigen opgave corporaties
De komende jaren blijven de Amsterdamse corporaties doorbouwen. In 2021 zijn de corporaties gestart met de bouw van 2.450 nieuwe woningen, waarvan 1.449 sociale huurwoningen. De meeste corporatiewoningen worden gebouwd in de stadsdelen Oost en Nieuw-West.
FIGUUR 2.2
Start nieuwbouw door woningcorporaties in 2021 per stadsdeel |
Bron: Grond en Ontwikkeling, gemeente Amsterdam
Ondanks de gezamenlijke inspanningen van corporaties en gemeente is het nog niet gelukt het beoogde aantal van gemiddeld 2.500 nieuwe sociale huurwoningen per jaar te bereiken. Ook de aantallen sociale huurwoningen die in aanbouw zijn genomen, blijven achter bij de ambities. De corporaties willen het tempo graag verhogen, maar zijn daarvoor ook afhankelijk van de snelheid waarmee definitieve vergunningen worden verleend.
FIGUUR 2.3
Nieuwbouw zelfstandige sociale huur en studentenwoningen door corporaties in Amsterdam, 2015-2021 | Bron: eigen opgave corporaties
Verkoop
Woningcorporaties verkopen jaarlijks een klein deel van hun bezit. De opbrengsten gebruiken zij om te kunnen investeren in de bouw van nieuwe woningen en de verbetering van de kwaliteit van de bestaande voorraad.
De Amsterdamse corporaties hebben in 2021 in totaal 952 huurwoningen verkocht aan particulieren, waarvan 868 sociale huurwoningen. Daarmee zijn meer corporatiewoningen verkocht dan in 2020, maar ongeveer evenveel als in de jaren daarvoor (2017-2019). De corporaties verkochten afgelopen jaren ongeveer evenveel woningen in de stadsdelen binnen Ringweg A10, als buiten de ring (inclusief Noord).
Met de gemeente en de vertegenwoordigers van huurders is afgesproken dat de corporaties terughoudend omgaan met de verkoop van (sociale) huurwoningen in gebieden met weinig sociale huur, zodat Amsterdam een gemengde woningvoorraad houdt. Van de 868 sociale huurwoningen die in 2021 zijn verkocht, bevinden zich 183 in één van de gebieden waar verkoopafspraken over zijn gemaakt.
FIGUUR 2.4
Verkoop corporatiewoningen binnen en buiten de ring, 2011 – 2021 | Bron: Gemeente Amsterdam, OIS, Grond en Ontwikkeling.