Woningtekort
Nederland kent een tekort van meer dan 300.000 woningen. Met als gevolg dat grote groepen mensen geen geschikte en betaalbare woning kunnen vinden. De druk op de woningmarkt stijgt door groei van de beroepsbevolking, veranderde gezinssamenstelling – minder mensen per woning- en vergrijzing. Ouderen wonen langer zelfstandig thuis. En de nood zal de komende jaren verder toenemen; dat komt onder meer vanwege bevolkingsgroei. De meest recente prognose van het CBS laat zien dat de bevolkingsgroei groter is dan eerder verwacht. Het aantal inwoners van Nederland stijgt naar 18,5 miljoen in 2030 en 19 miljoen in 2039. Nu zijn dat er 17,4 miljoen.
Voor 2030 moet er op elke 7 tot 8 huizen in Nederland één huis bijgebouwd. Voor een stad als Amsterdam is de verhouding zelfs 1 op 5. Of wel zo’n 90.000 woningen. Er bestaat vooral behoefte aan meer betaalbare sociale en middensegment huurwoningen en betaalbare koopwoningen. De bouw van huurwoningen in het middensegment en betaalbare koopwoningen levert ook een belangrijke bijdrage aan het bevorderen van de doorstroming in de sociale sector.
Dakloosheid
Ons land telt een groot aantal dak- en thuislozen. Het CBS schat dat het aantal dak- en thuislozen sinds 2009 meer dan verdubbeld is naar bijna 40.000 mensen. Amsterdam telt naar schatting van de GGD 500 tot 1.000 daklozen. Ook stijgt in Amsterdam het aantal daklozen sneller dan elders.
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) concludeerde in zijn rapport “Herstel begint met een huis” dat bestaansonzekerheid en gezondheidsproblemen het risico op dak- en thuisloosheid vergroten, omdat ze ertoe bijdragen dat mensen (geleidelijk) in een proces van sociale uitsluiting terecht kunnen komen. Deze risico’s in combinatie met een aantal maatschappelijke ontwikkelingen en institutionele factoren die mensen in een kwetsbare positie verder naar de rand van de samenleving duwen, verklaart volgens de RVS de grote stijging van het aantal dak- en thuisloze mensen.
Bestaansonzekerheid komt relatief vaker voor bij kwetsbare jongeren en mensen met een migratieachtergrond, wat de forse stijging onder deze groepen verklaart. De maatschappelijke opvang is de afgelopen jaren uitgebreid, maar is nog steeds overvol en er is een structureel tekort aan woonplekken in de onderste, goedkopere trede van de woningmarkt. De Amsterdamse corporaties voelen zich in het licht van de groeiende dakloosheid verantwoordelijk voor de realisatie van extra woonplekken.
Samenwerkingsafspraken
Mede vanwege het enorme tekort aan betaalbare huurwoningen hebben de woningcorporaties zich erop vastgelegd voor de jaren 2020 tot en met 2023 jaarlijks gemiddeld 2.500 nieuwe woningen in aanbouw te zullen nemen. Dit is meer dan een verdubbeling ten opzichte van de oude Samenwerkingsafspraken. Voor de periode 2015-2019 was sprake van de bouw jaarlijks van 1.200 woningen.
FIGUUR 9
Ontwikkeling nieuwbouw in Amsterdam, 1980 – 2019 | Bron: Gemeente Amsterdam, OIS, Grond en Ontwikkeling.
De totale nieuwbouwproductie in Amsterdam was de afgelopen jaren historisch hoog. Vanaf 2015 laten de opleveringen door corporaties een stijgende lijn zien. Terwijl het aantal opleveringen in 2018 wat afnam, was vorig jaar weer sprake van een stijging. In 2019 leverden woningcorporaties 1.859 zelfstandige nieuwbouwwoningen, waarvan 1.621 reguliere sociale huurwoningen, en 290 studentenwoningen op. De productie over 2019 omvat ook 452 sociale huurwoningen in tijdelijke projecten. Voor studenten werden 210 zelfstandige en 80 tijdelijke onzelfstandige woningen gebouwd. Daarnaast leverden de corporaties 140 huurwoningen in het middensegment, 34 duurdere vrije sector huurwoningen en 64 koopwoningen op.
FIGUUR 10
Nieuwbouwopleveringen door woningcorporaties in 2019 | Bron: eigen opgave corporaties
Vooral in de stadsdelen Nieuw-West en Noord leverden corporaties met respectievelijk 521 en 736 opleveringen veel woningen op. Het grote aantal opleveringen in Noord werd mede bepaald door 452 nieuwbouwwoningen in projecten zoals Elzenhagen en Stek Noord.
In de K-buurt in Amsterdam Zuidoost realiseert Eigen Haard het aardgasvrije woonproject Mi Oso (mijn huis). Afgelopen voorjaar zijn de 84 sociale huurwoningen opgeleverd. Het betreft ruime appartementen en maisonnettes met 3 tot 6 kamers geschikt voor gezinnen. Ymere leverde in 2019 een nieuwbouwcomplex op in de wijk Overhoeks in Noord. Het totale project omvat 600 sociale huurwoningen. De oplevering gaat in fasen en is eind 2019 gestart.
De Alliantie leverde in de Indische Buurt het complex De Zeebloem op met 130 nieuwe sociale huurwoningen. Er liggen 540 zonnepanelen op het dak. In de wijk Jeruzalem in de Watergraafsmeer nam Rochdale in april 2019 de nieuwbouw van blok N met 86 sociale huurwoningen in gebruik. Het is de afronding van de opknapbeurt van deze wijk. Op Oostenburg, een voormalig industrieterrein in het centrum van Amsterdam, laat corporatie Stadgenoot 160 studio’s voor jongeren en 30 sociale huurwoningen voor ouderen bouwen. Habion nam complex Life in de Houthavens in gebruik.
In 2019 werd in Amsterdam voor in totaal 7.125 woningen gestart met de bouw. Dat aantal ligt onder de bouwproductie in 2018, toen er aan de bouw van 8.639 woningen werd begonnen. De omvang van nieuwbouw komt vrijwel overeen met het aantal woningen waarvan de realisatie in 2017 is gestart.
FIGUUR 11
Start nieuwbouw door woningcorporaties in 2019 | Bron: Grond en Ontwikkeling, gemeente Amsterdam
Vorig jaar werd gestart met de bouw van 2.011 corporatiewoningen. Dat aantal ligt onder de productie in 2018 toen aan 2.809 woningen werd begonnen. Van dit totaal zijn 1.601 woningen bestemd voor de sociale sector. Daarbij is sprake van de bouw van 556 reguliere sociale huurwoningen en 1.045 studentenwoningen. Naast de sociale huurwoningen zijn de corporaties vorig jaar gestart met de bouw van 71 middeldure huurwoningen.
FIGUUR 12
Nieuwbouw zelfstandige sociale huur en studentenwoningen door corporaties in Amsterdam, 2015-2019 (inclusief tijdelijke projecten)| Bron: eigen opgave corporaties